Lexnova deed in opdracht van de directie Mededinging en Consumenten van het Ministerie van EZK onderzoek naar inbesteden bij gemeenten.
Inbesteden gaat over het besluit van een overheid om bepaalde activiteiten zelf uit te voeren in plaats van deze uit te besteden aan de markt. Het gaat dan bijvoorbeeld om overheden die schoonmakers en beveiligingsmedewerkers in eigen dienst nemen, in plaats van voor deze dienstverlening (via een aanbesteding) een private partij in te schakelen. De aanleiding voor dit onderzoek vormt de motie van het Kamerlid Amhaouch c.s., die de regering heeft verzocht te onderzoeken hoe een digitaal register inbesteden kan worden opgezet. Vervolgens heeft de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat toegezegd om de reikwijdte van een register te onderzoeken en tegelijkertijd te bezien of er alternatieven zijn.
Over de mate van inbesteden bestaat een verschil van inzicht bij verschillende partijen. Vanwege deze verschillende beelden is het zinvol om onderzoek te doen naar de mate waarin inbesteding door overheden plaatsvindt en de wijze waarop dit proces verloopt. Het doel van dit onderzoek is een objectieve meting, gericht op het verkrijgen van cijfermatig inzicht op landelijk niveau.
Hierbij komen de volgende onderzoeksvragen aan bod:
- Hoe vaak besteden gemeenten een activiteit in?
- Wat is het proces dat gemeenten doorlopen wanneer ze activiteiten uit de markt halen?
Het onderzoek is in drie fasen uitgevoerd. Allereerst is in fase één een kwalitatief vooronderzoek uitgevoerd door middel van telefonische expertinterviews en zijn aanvullende bestaande bronnen geraadpleegd. Vervolgens is er een vragenlijst opgesteld welke de basis vormt van het onderzoek in fase twee. Deze vragenlijst (fase twee) is verspreid onder alle gemeenten waar veel gemeenten aan hebben meegewerkt. In fase drie is een expertmeeting met gemeenten georganiseerd met als doel de uitkomsten van fase twee te valideren en dieper in te gaan op het (besluitvormings)proces rondom inbesteden.
De belangrijkste conclusies zijn:
- Van het totaal aan activiteiten wordt meer dan de helft volledig aanbesteed, 7% wordt volledig inbesteed en een aanvullende 9% wordt grotendeels inbesteed.
- Activiteiten in het sociaal domein worden veelal via een Open House model of middels subsidies geregeld.
- Er zijn in de periode 2012-2017 weinig wijzigingen doorgevoerd. Beslissingen rondom inbesteden of aanbesteden worden veelal niet of ad hoc heroverwogen.
- We vinden geen duidelijk patroon onder gemeenten met betrekking tot de mate van inbesteden. Grootte van de gemeente, de mate van stedelijkheid, het al dan niet in een samenwerkingsverband zitten of het hebben van een links, rechts of centrum georiënteerde raad; er worden geen duidelijke verschillen gevonden tussen de groepen en er zijn geen variabelen gevonden die de mate van inbesteden verklaren.
In het onderzoeksrapport staan de belangrijkste uitkomsten bondig weergegeven. In de bijlagerapportage staat meer informatie over de data en de keuzes die in het onderzoeksproces gemaakt zijn. De rapporten, inclusief de brief van de minister naar de Tweede Kamer, vindt u hier: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2018/12/21/kamerbrief-over-voortgang-diverse-moties-en-toezeggingen-marktwerking-en-mededinging
Eindrapport (PDF)